സ്വാതന്ത്ര്യസമരം നടക്കുന്ന കാലത്താണ് ബനിയകളുടെ രാഷ്ട്രീയാധികാരം ഉച്ഛസ്ഥായിയിലെത്തിയത്. അതിനായി രണ്ട് നേതാക്കളെ അവര്‍ക്ക് ആശ്രയിക്കാന്‍ കഴിഞ്ഞിരുന്നു; എം.കെ.ഗാന്ധിയെയും രാം മനോഹര്‍ ലോഹ്യയെയും. വ്യവസായ-വ്യാപാരമേഖലയിലും സ്വകാര്യ പത്രമേഖലയിലും വമ്പിച്ച സ്വാധീനം അവര്‍ക്ക് ഉണ്ടായിരുന്നുവെങ്കിലും തുടര്‍ന്നുവന്ന നെഹ്റുവിയന്‍ കാലത്ത് ബ്രാഹ്മണമേധാവിത്വമുള്ള കോണ്‍ഗ്രസിനു കീഴില്‍ ദേശീയ രാഷ്ട്രീയത്തില്‍ ഒട്ടാകെയും അവര്‍ അദൃശ്യരായിപ്പോവുകയായിരുന്നു. പുതുതായി ഉയര്‍ന്നുവന്ന് ബി.ജെ.പിയായി രൂപപരിവര്‍ത്തനം സംഭവിച്ച അന്നത്തെ ജനസംഘിലേയ്ക്ക് ഈ ബനിയ ജാതിക്കാര്‍ ഒഴുകി. എന്നാല്‍ അടുത്തകാലം വരെയും അതിന്റെ നേതൃത്വം ബ്രാഹ്മണരുടെ കൈകളിലായിരുന്നു.
ജാതിവ്യവസ്ഥയിലെ തങ്ങളുടെ പദവിയെ ഉല്ലംഘിച്ചുകൊണ്ട്, എന്തിനേറെ ബ്രാഹ്മണാധികാരത്തെ തന്നെ പിന്നിലാക്കിക്കൊണ്ട് എങ്ങനെയാണ് ബനിയകള്‍ക്ക് ദേശീയസര്‍ക്കാരിന്റെ ഏറ്റവും ഉന്നതതലത്തിലേയ്ക്ക് ഇങ്ങനെ കുതിക്കാനായത്? ബ്രാഹ്മണരുടെ സന്യാസമൂല്യവ്യവസ്ഥക്ക് കീഴില്‍ ഒരുകാലത്ത് ബനിയ ജാതിക്കാരുടെ തൊഴിലിനെ അഥവാ കച്ചവടത്തെ അന്തസ്സില്ലാത്തതായാണ് കരുതിയിരുന്നത്. ശൂദ്രരുടെ അദ്ധ്വാനവും കാര്‍ഷികോത്പാദനവും ഇന്നുപോലും മോശമായി പരിഗണിക്കുന്ന സമീപനത്തില്‍ നിന്നും ഒട്ടും വ്യത്യസ്തമായിരുന്നില്ല അത്. എന്നാലിന്ന് ബനിയജാതിയെയും അവരുടെ ജാതിപരമായ തൊഴിലിനെയും അന്തസ്സായാണ് പരിഗണിക്കുന്നത്. ശൂദ്രരുടെ തൊഴിലിനും പദവിക്കും പുരാതനകാലം മുതലുള്ള അവസ്ഥയില്‍ മാറ്റമില്ലാതെ തുടരുമ്പോഴും ബനിയജാതിക്ക് അത്തരമൊരു മാറ്റം സാധ്യമാക്കിത്തീര്‍ത്തത് എന്താണ്? ഈ ചോദ്യം വളരെ ശ്രദ്ധാപൂര്‍വ്വം ശൂദ്രര്‍ പഠിക്കേണ്ടതുണ്ട്.
കാരണം ഇതിനുമാത്രമേ അവര്‍ക്ക് ഒരു മാതൃക നല്‍കാന്‍ സാധിക്കുകയുള്ളു. മാത്രവുമല്ല തങ്ങള്‍ ഇപ്പോഴും അനുഭവിക്കുന്ന അരികുവല്‍ക്കരണത്തിന്റെയും അടിച്ചമര്‍ത്തലിന്റെയും കാരണങ്ങള്‍ എന്താണ് എന്ന് അവര്‍ക്ക് മനസിലാകാന്‍ സഹായിക്കുകയുമുള്ളു.
ഈ ചോദ്യത്തിനുള്ള വ്യക്തമായ ഉത്തരം പണം എന്നാണ്. ജാതിയടിസ്ഥാനമുള്ള ഒരു സമൂഹത്തിലേക്ക് ഉദാരമുതലാളിത്തം നടപ്പാക്കപ്പെട്ടപ്പോള്‍ അതില്‍ ഏറ്റവും കൂടുതല്‍ നേട്ടം ഉണ്ടായത് സ്വാഭാവികമായും ജാതിവ്യവസ്ഥയ്ക്ക് കീഴില്‍ നൂറ്റാണ്ടുകളായി വ്യാപാരമൂലധനം കൈവശം വെയ്ക്കാന്‍ സവിശേഷ അവകാശം ഉണ്ടായിരുന്ന ഒരേയൊരു വിഭാഗത്തിനായിരിക്കുമല്ലോ. ആഗോളകമ്പോളത്തിലേയ്ക്കുള്ള ഇന്ത്യയുടെ പ്രവേശനം ഇന്ത്യന്‍ മൂലധനത്തിലും സമ്പദ്ഘടനയിലും ബനിയകള്‍ക്കുള്ള നിയന്ത്രണം ഉറപ്പിക്കുകയാണ് ചെയ്തത്. അതുകൊണ്ട് സമ്പത്താണ് പദവി കൊണ്ടുവരുന്നത്.
എന്നാലിത് വിശദീകരണത്തിന്റെ ഒരുഭാഗം മാത്രമേ ആകുന്നുള്ളു. ബനിയകള്‍ക്ക് സാമൂഹ്യ-രാഷ്ട്രീയ സ്ഥാനങ്ങള്‍ ലഭിച്ചതിനേക്കാള്‍ വളരെ നീണ്ടകാലത്തെ പഴക്കമുണ്ട് അവര്‍ സമ്പന്ന വിഭാഗമായി തീര്‍ന്നതിന്. കൊളോണിയലിസത്തിന്റെ അവസാനകാലത്ത് തന്നെ ബനിയകള്‍ക്ക് ധാരാളം പണമുണ്ടായിരുന്നു. എന്നാല്‍ അപ്പോഴും ബ്രാഹ്മണരുടെ മുമ്പില്‍ അങ്ങേയറ്റം അപകര്‍ഷതാബോധമായിരുന്നു ഇവരനുഭവിച്ചിരുന്നത്. കേവലം സമ്പത്തുകൊണ്ട് മാത്രം ഇതിനെ അതിജീവിക്കാന്‍ സാധിക്കുമായിരുന്നില്ല. തങ്ങളുടെ സാമ്പ്രദായിക സാമൂഹ്യ സ്ഥാനത്തിന്റെ പ്രത്യയശാസ്ത്രപരമായ കെട്ടുപാടുകളെ അയവുള്ളതാക്കിത്തീര്‍ക്കാന്‍ അവര്‍ക്ക് ദാര്‍ശനികരെ ഉത്പാദിപ്പിക്കേണ്ടത് അത്യാവശ്യമായിരുന്നു.
ഇന്ന് ബനിയകള്‍ എത്തിച്ചേര്‍ന്ന ഇടത്തേക്ക് അവരെ എത്തിക്കുന്നതില്‍ എം.കെ. ഗാന്ധി, റാം മനോഹര്‍ ലോഹ്യ എന്നിവര്‍ക്ക് വളരെ നിര്‍ണായകസ്ഥാനമാണുള്ളത്. അവര്‍ കേവലം രാഷ്ട്രീയ നേതാക്കള്‍ എന്ന നിലയിലല്ല മറിച്ച് ഇന്ത്യന്‍ സമൂഹത്തെത്തന്നെ രൂപപ്പെടുത്തിയ ചിന്തകരെന്ന നിലയിലാണ് പ്രാധാന്യമുള്ളവരായിത്തീര്‍ന്നത്. പാശ്ചാത്യവിദ്യാഭ്യാസവും ഇംഗ്ലീഷില്‍ പ്രാവീണ്യവുമുള്ള, ധാരാളമായി എഴുതുകയും പ്രസിദ്ധീകരിക്കുകയും ചെയ്യുന്ന രണ്ട് ബനിയ ജൈവ ബുദ്ധിജീവികളായിരുന്നു ഇരുവരും. സ്വാതന്ത്ര്യപ്രസ്ഥാനത്തെയും ആദ്യകാല റിപ്പബ്ലിക്കിനെയും നയിച്ചിരുന്ന ബ്രാഹ്മണ ചിന്തകരുടെ ഇടയില്‍ ഇരുവരും ഔന്നിത്യം നേടി. ഇത് ബനിയകളുടെ അഭിമാനവും ആത്മാഭിമാനവും വലിയതോതില്‍ വളര്‍ത്തി.
ബ്രാഹ്മണര്‍ക്ക് മതിപ്പുള്ള വ്യക്തിയായിരുന്നു ഗാന്ധി. അദ്ദേഹത്തിന്റെ പ്രതിശ്ചായയും വ്യക്തിഗതശീലങ്ങളും – അദ്ദേഹത്തിന്റെ വസ്ത്രധാരണരീതി, ഉപവാസം, സസ്യാഹാരസ്വഭാവം, ബ്രാഹ്മണാനുഷ്ഠാനരീതിയിലുള്ള അദ്ദേഹത്തിന്റെ ശുദ്ധിനിഷ്ഠകള്‍ മുതായവ – കൂടുതലായും ആശ്രയിച്ചുനില്‍ക്കുന്നത് ബ്രാഹ്മണദര്‍ശനങ്ങളനുസരിച്ചുള്ള സന്യാസമൂല്യങ്ങളെയാണ്. ബ്രാഹ്മണ വഴികളില്‍ സമര്‍പ്പണമുള്ള ഒരു ബനിയയായിരുന്നു ഗാന്ധി.
അതുപോലെ പ്രധാനപ്പെട്ടകാര്യമാണ്, ഗാന്ധി ആധുനിക ഇന്ത്യന്‍ രാഷ്ട്രീയത്തിലേയ്ക്ക് വ്യാവസായികമൂലധനം പ്രവേശിപ്പിക്കുന്നതിന് ഒരു വഴി തുറന്നുകൊടുത്തു എന്നത്. പരസ്യമായി ഗാന്ധി വ്യാവസായിക സമ്പദ്ഘടനയോട് കടുത്ത വിമര്‍ശനങ്ങള്‍ സ്വീകരിക്കുകയും ഗ്രാമീണ സമ്പദ്ഘടനയിലേയ്ക്ക് തിരിച്ചുപോകണമെന്ന് വാദിക്കുകയും ചെയ്തിരുന്ന ആളായിരുന്നു.
അതേസമയം സ്വകാര്യമായി ബനിയ വ്യാവസായികളുടെ പിന്തുണ സ്വീകരിക്കുന്നതിലും അവരെ വന്‍വ്യവസായങ്ങളില്‍ ഏര്‍പ്പെടുന്നതിന് പ്രോത്സാഹിപ്പിക്കുന്നതിലും യാതൊരു മനസാക്ഷിക്കുത്തും അദ്ദേഹത്തിന് തോന്നിയിരുന്നില്ല. സവിശേഷമായി ബിര്‍ളമാരും ഗോയെങ്കമാരും ഗാന്ധിയെ കൈയയച്ച് സഹായിച്ചിട്ടുണ്ട്. ഗാന്ധിയുടെ പരസ്യവാചാടോപങ്ങള്‍ അവര്‍ക്ക് ഭീഷണിയായിരുന്നില്ല. മാത്രവുമല്ല ധാരാളമായി അതിലൂടെ അവര്‍ നേടുകയും ചെയ്തു.
അഭിലഷണീയമായ ഒരു തൊഴില്‍ വിഭജനമാണ് ജാതി എന്ന് ജാതിവ്യവസ്ഥയെ ആദര്‍ശവല്‍ക്കരിച്ച സങ്കല്‍പ്പനത്തോടൊപ്പമാണ് ഗ്രാമീണ സമ്പദ്ഘടനയെ കുറിച്ചുള്ള ഗാന്ധിയുടെ വീക്ഷണം കടന്നുവരുന്നത് എന്നത് ശ്രദ്ധേയമാണ്. അദ്ദേഹം അസ്പൃശ്യതയ്ക്കെതിരെ സംസാരിച്ചിട്ടുണ്ട്. എന്നാല്‍ ജാതിവ്യവസ്ഥയ്ക്ക് അദ്ദേഹം ഒട്ടും എതിരായിരുന്നുമില്ല. ഫലപ്രദമായി തന്നെ അദ്ദേഹം വ്യവസായത്തിന്റെയും മൂലധനത്തിന്റെയും മുകളിലുള്ള വൈശ്യ കുത്തകയെ അംഗീകരിക്കുകയും ശൂദ്രരെയും ദലിതരെയും ചൂഷണത്തിന് വിട്ടുകൊടുക്കാന്‍ തയ്യാറാവുകയും ചെയ്തു.
സ്വതന്ത്ര ഇന്ത്യയുടെ രാഷ്ട്രീയ സംഘാടനം കൂടുതലും ഗാന്ധിയുടെ മാതൃകയെയാണ് അന്നുമുതല്‍ ഇന്നുവരെയും പിന്തുടര്‍ന്നിരുന്നത്. വളരെ കുറച്ച് രാഷ്ട്രീയക്കാര്‍ മാത്രമേ, അത് ബ്രാഹ്മണരായിക്കൊള്ളട്ടെ അല്ലാത്തവരായിക്കൊള്ളട്ടെ, ബനിയകളും അവരുടെ മൂലധനവും തങ്ങള്‍ക്ക് ഗുണം ചെയ്യില്ല എന്ന് ചിന്തിച്ചിട്ടുള്ളു. തങ്ങളെ സഹായിച്ച കരങ്ങളെ പരസ്യമായി വിമര്‍ശിക്കുന്ന ഗാന്ധിയെ പോലെ തന്നെയുള്ള മിക്ക രാഷ്ട്രീയക്കാരുടെ കാര്യവും ഇതില്‍ നിന്നും വ്യത്യസ്തമല്ല.
ഗാന്ധിയുടെ രാഷ്ട്രീയദര്‍ശനം ഒരു വശത്ത് വ്യവസായത്തില്‍ നിന്നുള്ള സാമ്പത്തിക മൂലധനത്തെയും മറുവശത്ത് ബ്രാഹ്മണിസത്തില്‍ നിന്നുള്ള സാംസ്‌കാരികമൂലധനത്തെയുമാണ് ആശ്രയിച്ചിരുന്നത്. ഒരു സമുദായമെന്ന നിലയില്‍ ബനിയകളെ അംഗീകരിക്കുന്ന പ്രസ്താവത്തില്‍ തന്നെ – അതായത് അവര്‍ക്ക് വമ്പിച്ച സാമ്പത്തികാധികാരവുമുണ്ടായിരുന്നു അതുപോലെ അവര്‍ ബ്രാഹ്മണരുടെ വഴികളെ ആശ്ലേഷിച്ചിട്ടുമുണ്ടായിരുന്നു എന്ന പ്രസ്താവത്തില്‍ തന്നെ – ഇത് പ്രതിഫലിക്കുന്നുണ്ട്. ഇന്ത്യന്‍ സമൂഹത്തിന്റെയും അധികാരത്തിന്റെയും മുകളില്‍ തുല്യതയ്ക്ക് വേണ്ടിയുള്ള ബനിയകളുടെ അവകാശവാദത്തെ ഗാന്ധി അവരോധിക്കുകയായിരുന്നു.
ലോഹ്യയയുമായുള്ള ബനിയകളുടെ ബന്ധം കൂടുതല്‍ സങ്കീര്‍ണമായിരുന്നു. ലോഹ്യയുടെ ബൗദ്ധികശേഷിയിലും അതുപോലെ തന്നെ ഒരു ബ്രാഹ്മണനായ ജവഹര്‍ലാല്‍ നെഹ്റുവിന്റെ നേതൃത്വത്തെ അദ്ദേഹം തുറന്ന് വെല്ലുവിളിച്ചതിലും ബനിയകള്‍ അഭിമാനം കണ്ടെത്തി. എന്നാല്‍ ഗാന്ധിക്ക് നല്‍കിയപോലെ ഒരു പിന്തുണ അവര്‍ ലോഹ്യയ്ക്ക് നല്‍കിയില്ല. അദ്ദേഹം ഒരു കടുത്ത സോഷ്യലിസ്റ്റും കൂടാതെ ബനിയകളുടെ താല്‍പര്യങ്ങള്‍ക്ക് കനത്ത ഭീഷണിയുമായിരുന്നു.
1948ല്‍ കോണ്‍ഗ്രസ് വിട്ട ലോഹ്യ ഒരു സോഷ്യലിസ്റ്റ് അജണ്ട മുന്നോട്ട് വെയ്ക്കുകയും ബനിയകളുടെ രാഷ്ട്രീയ ഉയര്‍ച്ചക്ക് ഒരുപക്ഷെ ബോധപൂര്‍വ്വമല്ലാത്ത സംഭാവനകള്‍ നല്‍കുകയും ചെയ്തു. ബ്രാഹ്മണ മേധാവിത്വത്തിലേയ്ക്ക് കോണ്‍ഗ്രസ് മടങ്ങിപ്പോയതിന്റെ ഭാഗമായി പാര്‍ട്ടിയില്‍ നിന്നും തങ്ങള്‍ ഒഴിവാക്കപ്പെട്ടതില്‍ ക്ഷുഭിതരായ ശൂദ്രര്‍ക്കിടയില്‍ ലോഹ്യയയുടെ കോണ്‍ഗ്രസ് വിരുദ്ധ രാഷ്ട്രീയത്തിന് പിന്തുണ നേടാനായി.
ഗാന്ധിയുടെയും മാര്‍ക്സിന്റെയും ആശയങ്ങളെ സംയോജിപ്പിച്ചുള്ള ലോഹിയാസോഷ്യലിസം വിശേഷിച്ചും വടക്കേന്ത്യയില്‍ ശൂദ്ര രാഷ്ട്രീയസംഘാടനത്തിന്റെ ഒരു മുഖ്യ ആശ്രയമായിത്തീര്‍ന്നു. ബനിയ നേതൃത്വത്തെ കണ്ട് പഠിക്കാന്‍ ശൂദ്ര ജനങ്ങളെ അദ്ദേഹം തയ്യാറാക്കി. മോദി-ഷാ ദ്വയങ്ങള്‍ ഇതിന്റെ ഇന്നത്തെ ഗുണഭോക്താക്കളായി ഇന്നും തുടരുന്നുണ്ട്.
രാഷ്ട്രീയ-ബൗദ്ധിക മേഖലകളില്‍ ദേശീയതലത്തില്‍ ശൂദ്രര്‍ക്ക് ഉണ്ടായിരുന്ന നേതാക്കളുടെ ശൂന്യത മാത്രമാണ് അവര്‍ക്കിടയില്‍ ലോഹ്യയുടെ സ്ഥാനം സാധ്യമാക്കിത്തീര്‍ത്തത്. അക്കാലത്തെ പ്രമുഖ ശൂദ്ര സംഘാടനം നടന്നത് മദ്രാസ് സംസ്ഥാനത്തെ ദ്രാവിഡ പ്രസ്ഥാനത്തിന്റെ ഭാഗമായാണ്. എന്നാല്‍ പെരിയാറുള്‍പ്പെടെയുള്ള അതിന്റെ നേതൃത്വം സംസ്ഥാന അതിര്‍ത്തികള്‍ക്കപ്പുറത്തേക്ക് വ്യാപ്തിയുണ്ടാക്കിയില്ല. സ്വാതന്ത്ര്യസമരകാലത്ത് പ്രാദേശിക നേതാക്കളായും പ്രാപ്തിയുള്ള സംഘാടകരായും നൂറുകണക്കിന് ശൂദ്രര്‍ ഉയര്‍ന്നുവന്നെങ്കിലും അവരിലൊരാള്‍ പോലും ദേശീയ പദവിയാര്‍ജ്ജിച്ചതുമില്ല.
ഇതിന് ഒരേയൊരു അപവാദമേയുള്ളു. അത് ഈ യുഗത്തില്‍ തന്നെ ഏറ്റവും കൂടുതല്‍ ദൃശ്യതലഭിച്ച ശൂദ്രനേതാവായ വല്ലഭായ് പട്ടേലാണ്. പട്ടേല്‍ ബ്രിട്ടീഷ് ബിരുദമാര്‍ജ്ജിക്കുകയും ഒരു അഭിഭാഷകനായി മാറുകയും ചെയ്തു. എന്നാല്‍ അദ്ദേഹത്തിന്റെ ബൗദ്ധികവ്യാപ്തി പരിമിതമായിരുന്നു. ഗാന്ധിയെയോ നെഹ്റുവിനെയോ പോലെ ചരിത്ര-ദാര്‍ശനിക-പ്രത്യയശാസ്ത്രപരമായ വിഷയങ്ങളിലേക്ക് ഒരിക്കലും അദ്ദേഹം കണ്ണയച്ചില്ല.
കര്‍ഷകസംഘാടകന്‍ എന്ന നിലയിലുള്ള അദ്ദേഹത്തിന്റെ ജനകീയ പ്രതിച്ഛായയെ മാത്രമായിരുന്നു ഗാന്ധി ഉപയോഗിച്ചത്. നെഹ്റുവാകട്ടെ പദ്ധതികള്‍ നടപ്പാക്കാന്‍ ത്രാണിയുള്ളവനെന്ന നിലയില്‍ മാത്രമേ അദ്ദേഹത്തെ കണ്ടിട്ടുമുള്ളു. അദ്ദേഹം അറിയപ്പെട്ടിരുന്ന “സര്‍ദാര്‍”, “ഇന്ത്യയുടെ ഉരുക്കുമനുഷ്യന്‍” എന്നീ ശീര്‍ഷകങ്ങള്‍ ഒരിക്കലും ബൗദ്ധിക – ദാര്‍ശനിക അര്‍ത്ഥങ്ങളെ പ്രതിഫലിപ്പിക്കുന്നില്ലല്ലോ, പ്രത്യേകിച്ചും ഗാന്ധിക്ക് ലഭിച്ച വിളിപ്പേരായ “മഹാത്മ”, അല്ലെങ്കില്‍ നെഹ്റുവിന്റെ വിളിപ്പേരായ “പണ്ഡിറ്റ്” എന്നിവയുമായി താരതമ്യം ചെയ്യുമ്പോള്‍. ഗാന്ധിക്കും നെഹ്റുവിനും താഴെയുള്ള ആളെന്ന നിലയില്‍ മാത്രമാണ് പട്ടേല്‍ നിലനിന്നിരുന്നത്. കോണ്‍ഗ്രസിനു പുറത്ത് സ്വന്തമായി ഒരു സ്വതന്ത്ര പദ്ധതിരൂപീകരിക്കാനൊന്നും അദ്ദേഹം മുതിര്‍ന്നതുമില്ല. ശൂദ്രര്‍ക്കായി ശാക്തീകരണത്തിന്റെ ഒരു ദര്‍ശനം അദ്ദേഹം മുന്നോട്ട് വെച്ചതുമില്ല.
ഈ പശ്ചാത്തലത്തില്‍ പഠിക്കേണ്ട മറ്റൊരു നിര്‍ണ്ണായക വ്യക്തിത്വം ബി.ആര്‍. അംബേദ്ക്കര്‍ ആണ്. ബ്രാഹ്മണിസം അസ്പൃശ്യരാണ് എന്ന് കരുതിയിരുന്ന ഒരു ജാതിയില്‍ നിന്ന് ഉയര്‍ന്നുവരികയും ഇംഗ്ലീഷ് ഭാഷയില്‍ പ്രാവീണ്യം നേടുകയും പാശ്ചാത്യരാജ്യത്ത് പഠനം നടത്തുകയും ചെയ്തു എന്ന് മാത്രമല്ല റിപ്പബ്ലിക്കന്‍ ഇന്ത്യയുടെ ബൗദ്ധിക രൂപകര്‍ത്താക്കളിലൊരാള്‍ എന്ന സ്ഥാനം അലങ്കരിക്കുക ഗാന്ധിയും ലോഹ്യയുമൊക്കെയായിരിക്കും എന്ന മുന്‍വിധികളെയൊക്കെ അതിജീവിക്കുകയും ചെയ്തു അദ്ദേഹം.
ബനിയകളെ പോലെ ഉയര്‍ച്ചക്കുള്ള ഉപാധിയെന്ന നിലയില്‍ സമ്പത്ത് ഇല്ലാതിരുന്നിട്ടുകൂടിയും തത്വശാസ്ത്രത്തിന്റെ ശക്തിയെന്തെന്നതിന്റെ ഒരു ഉദാഹരണം കൂടിയാണ് അദ്ദേഹം. ജാതികൊണ്ട് അങ്ങേയറ്റം അടിച്ചമര്‍ത്തപ്പെടുന്നവര്‍ക്കുള്ള പുരോഗമനത്തിന്റ വഴി അദ്ദേഹം കാണിച്ചുകൊടുത്തു. ബ്രാഹ്മണിസത്തെയും ഹിന്ദുമതത്തെയും – അദ്ദേഹം രണ്ടിനേയും പര്യായപദമായാണ് കണ്ടിരുന്നത് – പരിപൂര്‍ണമായും കയ്യൊഴിയുന്നതിനെയും ഒപ്പം ആത്മാഭിമാനത്തെയും വിളക്കിയോജിപ്പിച്ചുകൊണ്ട് ഒരു ദലിത് സ്വത്വനിര്‍മ്മിതിയിലാണ് ആ വഴി ഉള്ളടങ്ങിയിരിക്കുന്നത്.
ബ്രാഹ്മണിസത്തെ ദുര്‍ബ്ബലപ്പെടുത്തുന്നതില്‍ അംബേദ്ക്കറൈറ്റ് ദര്‍ശനത്തിന് ചില നേട്ടങ്ങളുണ്ടാക്കാന്‍ സാധിച്ചു. എന്നാല്‍ ശൂദ്രര്‍ക്ക് അതിന്റെ ശക്തി ഒരിക്കലും മനസിലാക്കാന്‍ സാധിച്ചിരുന്നില്ല. ഈ പ്രത്യയശാസ്ത്രത്തെയോ സമാനമായ മറ്റൊന്നിനെയോ സ്വീകരിക്കുകയും തങ്ങളുടെ അടിച്ചമര്‍ത്തലില്‍ ജാതിക്കും മതത്തിനുമുള്ള പങ്കിലേക്ക് ശ്രദ്ധ കേന്ദ്രീകരിക്കുകയും ചെയ്തിരുന്നു എങ്കില്‍ ഇന്ന് അവരുടെ നില ഒരുപക്ഷെ തികച്ചും മറ്റൊന്നാകുമായിരുന്നു. എന്നാല്‍ ഇതില്‍ നിന്നും വിഭിന്നമായി ജാതി സങ്കുചിതത്വത്തെ ആത്മാഭിമാനമെന്ന നിലയില്‍ പ്രോത്സാഹിപ്പിക്കുന്ന പ്രാദേശിക നേതാക്കളിലേയ്ക്കും, ഒപ്പം ജാതി അടിച്ചമര്‍ത്തലിനെതിരെ മൗനമവലംബിക്കുന്ന സമ്പത്തിക അടിച്ചമര്‍ത്തലിനെ പറ്റിമാത്രം വാതുറക്കുന്ന ഒരു സോഷ്യലിസത്തിലേയ്ക്കുമാണ് അവര്‍ തിരിഞ്ഞത്.
തങ്ങളുടെ മുന്‍കാലപദവിയെക്കാള്‍ ഉയരത്തിലേയ്ക്ക് പോകാനുള്ള ഒരു വഴി റിപ്പബ്ലിക്കന്‍ ഇന്ത്യയുടെ ചരിത്രത്തിലെ തുടക്കകാലത്ത് തന്നെ ബനിയകള്‍ക്ക് മുന്നില്‍ തെളിഞ്ഞു – ബ്രാഹ്മണിക്കല്‍ സംസ്‌കാരവുമായി വ്യാവസായികവും വ്യാപാരപരവുമായ തങ്ങളുടെ അധികാരത്തെ ലയിപ്പിക്കുക എന്ന വഴി. ഗാന്ധിയായിരുന്നു അവരുടെ പ്രവാചകന്‍.
അവിടം മുതല്‍ വീണ്ടും മുന്നേറ്റങ്ങള്‍ നടത്തിയാണ് ഇന്നത്തെ പദവിയിലേയ്ക്ക് അവരെത്തിച്ചേര്‍ന്നത്. അംബേദ്ക്കറാകട്ടെ തികച്ചും വ്യത്യസ്തമായ ഒരു വഴിയാണ് ദലിതര്‍ക്കായി നിര്‍മ്മിച്ചത്. അവരും ചില പുരോഗതികള്‍ നേടി. തങ്ങളകപ്പട്ട കെണിയില്‍ നിന്ന് കരക്ക് കയറാനുള്ള വഴി പറഞ്ഞുകൊടുക്കാന്‍ ശൂദ്രര്‍ക്ക്, പക്ഷെ ആരും തന്നെ ഉണ്ടായിരുന്നില്ല. എന്തായിരുന്നോ അതായിത്തന്നെ അവര്‍ ഇപ്പോഴും തുടര്‍ന്നു; ബ്രാഹ്മണിസം അവര്‍ക്ക് നിശ്ചയിച്ചിട്ടുള്ള ആത്മീയവും സാമൂഹ്യവും രാഷ്ട്രീയവുമായ കീഴ്സ്ഥാനങ്ങളില്‍.
ഈ ബ്രാഹ്മണമിക്കല്‍ കെണിയില്‍ നിന്ന് സ്വതന്ത്രമാകാന്‍ അവര്‍ ആഗ്രഹിക്കുന്നുണ്ട് എങ്കില്‍ അവര്‍ക്ക് സ്വന്തമായി വഴികാട്ടികളെ ആവശ്യമുണ്ട്. ഇന്ന് അവരെ നയിക്കുന്ന ശൂദ്ര രാഷ്ട്രീയക്കാര്‍ ഭൂമിശാസ്ത്രപരമായി മാത്രമല്ല ബൗദ്ധികപരമായും ഇടുങ്ങിയവരാണ്. ഇന്നത്തെ പ്രമുഖ ശൂദ്രനേതാക്കള്‍ ഒരാള്‍ പോലും ഒരു നിലയ്ക്കും ബൗദ്ധിക നേതാക്കളല്ല. തങ്ങളുടെ പ്രദേശങ്ങളെ വരാന്‍പോകുന്ന തിരഞ്ഞെടുപ്പിനുമപ്പുറത്തേക്ക് നയിക്കാനുള്ള യാതൊരു വീക്ഷണവും അവര്‍ക്കില്ലതാനും.
ജാതിയുടെയും മതത്തിന്റെയും എല്ലാ അതിര്‍വരമ്പുകളെയും ഭേദിച്ച് എല്ലാ ശൂദ്രരെയും ഐക്യപ്പെടുത്താനും അഭിവൃദ്ധിപ്പെടുത്താനുമുള്ള ഒരു മാര്‍ഗ്ഗം വിഭാവനചെയ്യാന്‍ പോലും ത്രാണിയില്ലാത്തവരാണവര്‍. ആ വിധം ഭാവനചെയ്യാനുള്ള പണി തീര്‍ച്ചയായും ശൂദ്ര ബുദ്ധിജീവികള്‍ ഏറ്റെടുക്കേണ്ടതാണ്. എന്നാല്‍ ദേശീയതലത്തില്‍ അത്തരത്തില്‍ സാമൂഹ്യ-രാഷ്ട്രീയ-ദാര്‍ശനിക കര്‍ത്തവ്യം ഏറ്റെടുക്കാന്‍ ത്രാണിയുള്ള ഒരാളും അവരിലില്ല. ഇതാണ് ഞെട്ടിക്കുന്ന യാഥാര്‍ത്ഥ്യം. ഈ യാഥാര്‍ത്ഥ്യത്തെയാണ് ശൂദ്രര്‍ക്ക് മാറ്റാനുള്ളതും. എന്നാല്‍ എങ്ങനെ ഇത് മാറ്റാം എന്ന് ചിന്തിക്കുന്നതിനു മുന്നോടിയായി പ്രാഥമികമായി നമ്മള്‍ മനസിലാക്കേണ്ടത് ശൂദ്രര്‍ സ്വയം അകപ്പെട്ടുകിടക്കുന്ന കെണിയുടെ സ്വഭാവമാണ്.
ബ്രാഹ്മണിക്കല്‍ പിടിമുറുക്കലുകള്‍ക്ക് മൂന്ന് സഹസ്രാബ്ദക്കാലത്തോളം അഥവാ വൈദിക ഗ്രന്ഥങ്ങള്‍ രചിക്കപ്പെടുന്ന കാലത്തോളം പഴക്കമുണ്ട്. ഉത്പാദനക്ഷമമായ എല്ലാ അദ്ധ്വാനങ്ങള്‍ക്കും ശാസ്ത്രത്തിനും അയിത്തം കല്‍പ്പിക്കുന്ന ഒരു ദര്‍ശനത്തെയും, ഭൗതികവാദവിരുദ്ധവും ഉത്പാദനക്ഷമമല്ലാത്തതുമായ ബ്രാഹ്മണരുടെ ആത്മീയ മേധാവിത്വത്തെയും സ്ഥാപിക്കാന്‍ പ്രസ്തുത ഗ്രന്ഥങ്ങള്‍ക്കായി. ഈ പ്രത്യയശാസ്ത്രത്തെ മറ്റുള്ളവര്‍ വെല്ലുവിളിച്ചിരുന്നുവെങ്കിലും ഏതാണ്ട് 1200 വര്‍ഷങ്ങള്‍ക്ക് മുമ്പുതൊട്ട് ആരംഭിച്ച മധ്യകാലത്തോടെ ബ്രാഹ്മണ അധീശത്വം ആഴത്തിലും പരപ്പിലും സ്ഥാപിക്കപ്പെടുകയാണ് ചെയ്തത്.
അതിനു കീഴില്‍, ശൂദ്രര്‍ കേവലം സമൂഹത്തിന്റെ അതിജീവനത്തിന് അനിവാര്യമായ ഉല്‍പ്പന്നങ്ങള്‍ ഉത്പാദിപ്പിക്കാന്‍ നിയോഗിക്കപ്പെട്ടു. എന്നിട്ടും അതേ ഉത്പാദനത്തിന്റെ പേരില്‍ തന്നെ അവരുടെ അന്തസ്സ് തകര്‍ക്കപ്പെട്ടു. ആത്മീയവും വിദ്യാഭ്യാസപരവുമായ എല്ലാ അവകാശങ്ങളും അവര്‍ക്ക് നിഷേധിക്കപ്പെട്ടു. അവരുടെ ജീവിതം കഠിനാധ്വാനത്തില്‍ തളക്കപ്പെട്ടു. മാത്രവുമല്ല തത്വശാസ്ത്രത്തിലൊക്കെ വ്യാപൃതമാകാന്‍ ആവശ്യമായ വിശ്രമം പോലും അവര്‍ക്ക് നിഷേധിക്കപ്പെടുകയും ചെയ്തു.
ബ്രാഹ്മണര്‍ക്ക് മാത്രമായി അനുവദിച്ച് നല്‍കപ്പെട്ടിട്ടുള്ളതാണ് പൗരോഹിത്യമെന്ന നിലയില്‍ ശൂദ്രരെ ആ സ്ഥാനങ്ങളില്‍ നിന്നും നിരോധിക്കപ്പെട്ടു. വായിക്കുന്നതില്‍ നിന്നും എഴുതുന്നതില്‍ നിന്നും അവരെ നിരോധിച്ചു. ഇതിലൂടെ തങ്ങളനുഭവിക്കുന്ന അടിച്ചമര്‍ത്തലുകള്‍ക്ക് കാരണമായ സംസ്‌കൃത ഗ്രന്ഥങ്ങളിലേയ്ക്ക് എത്തിപ്പെടാനുള്ള കഴിവുതന്നെ അവര്‍ക്ക് നിഷേധിക്കപ്പെട്ടതിന്റെ ഫലമായി തങ്ങള്‍ക്കായി അവയെ വ്യാഖ്യാനിക്കുന്നതില്‍ നിന്ന് മാറി നില്‍ക്കേണ്ടിയും വന്നു. അങ്ങേയറ്റം പരിമിതപ്പെടുത്തിയ സ്വത്തവകാശങ്ങളാണു അവര്‍ക്ക് ഉണ്ടായിരുന്നത്. അക്കാലത്ത് വളരെ മൂല്യമുള്ള വസ്തുക്കളെല്ലാം ദൈവങ്ങള്‍ക്കുള്ള കാഴ്ച്ചദ്രവ്യങ്ങളായി കരുതിയിരുന്നതിനാല്‍ അതൊന്നും ശൂദ്രര്‍ തൊട്ട് അശുദ്ധമാക്കാന്‍ പാടില്ലായിരുന്നു. അങ്ങനെ പുരോഗതിയുടെ രണ്ട് മണ്ഡലങ്ങളില്‍ നിന്നും – ആത്മീയദര്‍ശനങ്ങളില്‍ നിന്നും, വ്യാപാരത്തിലൂടെ സമ്പത്ത് ഉണ്ടാക്കുന്നതില്‍ നിന്നും – അവര്‍ പൂര്‍ണമായും പുറന്തള്ളപ്പെട്ടു.
സ്വകാര്യസ്വത്ത് അവകാശം നേടിയെടുക്കാന്‍ ശൂദ്രര്‍ക്ക് മുസ്‌ലീം ഭരണം കടന്നുവരുന്നതുവരെ കാത്തിരിക്കേണ്ടിവന്നു. ശൂദ്ര ഭൂവുടമാസമ്പ്രദായം ക്രമേണ രംഗപ്രവേശം ചെയ്തു. എന്നാല്‍ അത് ഒരു ചെറുസംഘം ജാതികള്‍ക്ക് മാത്രമേ നേട്ടമായി മാറിയുള്ളു. ഇതാകട്ടെ വര്‍ണവ്യവസ്ഥയിലെ ശ്രേണികളെ കൂടുതല്‍ വഷളാക്കുകയാണ് ചെയ്തത്. ഭൂസ്വത്ത് ഒരുതരത്തിലുമുള്ള പുതിയ ആശയപരമായ സമ്പത്തും ശൂദ്രര്‍ക്ക് കൊണ്ടുവന്നില്ല. വിദ്യാഭ്യാസ-ആത്മീയ മേഖലകളില്‍ അധികാരം പുലര്‍ത്തിയിരുന്ന ബ്രാഹ്മണരുടെ പദവിയെ മുസ്‌ലീം ഭരണം അധികമൊന്നും ചുരുക്കിയില്ല. ശൂദ്രമനസുകള്‍ക്കുമേല്‍ പിടിമുറുക്കുന്നത് ബ്രാഹ്മണര്‍ തുടര്‍ന്നും നിലനിര്‍ത്തി.
ഇതിന് ആദ്യത്തെ യഥാര്‍ത്ഥ വെല്ലുവിളി ഉയരുന്നത് കൊളോണിയല്‍ കാലഘട്ടത്തില്‍ ക്രിസ്ത്യന്‍ മിഷണറി സ്‌കൂളുകളില്‍ നിന്നും അതുപോലെ പില്‍ക്കാല ഭരണത്തിന് കീഴില്‍ നിര്‍ബന്ധിത സാര്‍വ്വത്രിക വിദ്യാഭ്യാസത്തിന് (compulsory universal education) വേണ്ടിയുള്ള പരിശ്രമങ്ങളില്‍ നിന്നുമാണ്. ഇംഗ്ലീഷ് വിദ്യാഭ്യാസത്തെ പുണരുന്നതിനേക്കാള്‍ ശൂദ്രര്‍ ബ്രാഹ്മണ ദേശീയവാദ പ്രചരണങ്ങളില്‍ സ്വയം ആകൃഷ്ടരാവുകയാണ് ചെയ്തത്.
ദേശീയ ബിംബമായി ഇക്കാലത്ത് കരുതപ്പെട്ട ഒരു ബ്രാഹ്മണനായ ബാലഗംഗാധര തിലക് ഇതിന് ദിശാ സൂചകമായി. അതേസമയം ശൂദ്രനായ ജ്യോതിറാവു ഫൂലെയും ശൂദ്രയായ സാവിത്രി ഫൂലെയും മഹാരാഷ്ട്രയിലെ സ്ത്രീകള്‍ക്കും മര്‍ദ്ദിതജാതികളിലെ മനുഷ്യര്‍ക്കും വേണ്ടിയുള്ള വിദ്യാഭ്യാസാവകാശപ്രസ്ഥാനത്തിന് തുടക്കം കുറിച്ചു. ഇവര്‍ക്കെതിരെ തിലകന്‍ ബ്രാഹ്മണ വിമര്‍ശനങ്ങളുടെ മുന്നണിയിലേയ്ക്ക് കയറി നിന്നു. സാര്‍വ്വത്രിക വിദ്യാഭ്യാസത്തിനുവേണ്ടിയുള്ള എല്ലാ ആഹ്വാനങ്ങളെയും അദ്ദേഹം എതിര്‍ത്തു.
സ്ത്രീകള്‍ക്കും മര്‍ദ്ദിതജാതികള്‍ക്കും വിദ്യാഭ്യാസം നല്‍കുന്നത് ജാതിക്രമത്തെയും, അതുകൊണ്ട് തന്നെ ഇന്ത്യയെന്ന ദേശത്തെയും അപകടപ്പെടുത്തും എന്നാണ് അദ്ദേഹം വാദിച്ചത്. ബ്രാഹ്മണ ദേശീയവാദികള്‍ മിഷണറി സ്‌കൂളുകളെ തങ്ങളുടെ അസ്തിത്വഭീഷണിയായി ചിത്രീകരിക്കുകയും അവയ്ക്കെതിരായി പ്രചരണമാരംഭിക്കുകയും ചെയ്തു. ശൂദ്രരാകട്ടെ മൊത്തത്തില്‍ ഈ ദേശീയവാദികള്‍ക്ക് പിന്നിലണിനിരക്കുകയും ചെയ്തു.
അതേസമയം മിക്ക ബ്രാഹ്മണരും മുമ്പേ തന്നെ ഇംഗ്ലീഷ് വിദ്യാഭ്യാസത്തെ സ്വീകരിച്ചു കഴിഞ്ഞിരുന്നു. ഒരു ക്രിസ്ത്യന്‍ മിഷണറിയായ വില്യം കെയറിയും ബംഗാളി ബ്രാഹ്മണനായ റാം മോഹന്‍ റോയിയും ചേര്‍ന്ന് പത്തൊമ്പതാം നൂറ്റാണ്ടിന്റെ തുടക്കത്തില്‍ ഒരു പ്രശസ്ത ഇംഗ്ലീഷ് മീഡിയം സ്‌കൂള്‍ കൊല്‍ക്കത്തയില്‍ സ്ഥാപിച്ചു. വളരെ പെട്ടെന്നു തന്നെ ബനിയകളും പടിഞ്ഞാറന്‍ ഇന്ത്യയില്‍ ഇംഗ്ലീഷ് സ്‌കൂളുകള്‍ക്ക് തുടക്കം കുറിച്ചു. ഈ രണ്ട് വര്‍ണങ്ങളിലും പെട്ടവര്‍ തങ്ങളുടെ ആണ്‍മക്കളെ ഇംഗ്ലീഷ് വിദ്യാലയങ്ങളിലയച്ചു പഠിപ്പിച്ചു. ഇംഗ്ലീഷ് സംസാരിക്കുന്ന ഇന്ത്യക്കാര്‍ക്ക് പദവികള്‍ ബ്രിട്ടീഷുകാര്‍ തുറന്നുകൊടുത്തപ്പോള്‍ ഭരണനിര്‍വ്വഹണപരവും നിയമപരവുമായ എല്ലാ തസ്തികളും അവരെ കൊണ്ടാണ് നിറച്ചത്. നെഹ്റുവും ലോഹ്യയും ഗാന്ധിയുമൊക്കെ ഈ ധാരയുടെ ഉല്‍പ്പന്നങ്ങളാണ്.
ബ്രിട്ടീഷുകാര്‍ പോയപ്പോള്‍ ബ്രാഹ്മണര്‍ വളരെ എളുപ്പത്തില്‍ സര്‍ക്കാരിലെ അതേ സ്ഥാനമാനങ്ങളിലേയ്ക്ക് ചുവടുമാറ്റി. ഇന്നവര്‍ക്ക് ആത്മീയവും മതപരവുമായ സ്ഥാപനങ്ങളുടെ നിയന്ത്രണത്തോടൊപ്പം ഏതാണ്ട് മുഴുവന്‍ ബ്യൂറോക്രാറ്റിക് അധികാരവും രാഷ്ട്രീയാധികാരവുമുണ്ട്.
നെഹ്റു പ്രധാനമന്ത്രിയായി. സ്വതന്ത്ര ഇന്ത്യയിലെ വിദ്യാഭ്യാസ ഘടനയെ ഉറപ്പിക്കുവാന്‍ അദ്ദേഹത്തിന്റെ പതിനേഴ് വര്‍ഷത്തെ ഭരണത്തിന് സാധിച്ചു. ബ്രാഹ്മണരും ബനിയകളടക്കമുള്ള ചില സവര്‍ണരും ചിലവേറിയ സ്വകാര്യ ഇംഗ്ലീഷ് മീഡിയം സ്‌കൂളുകളില്‍ വിദ്യാഭ്യാസത്തിന് പോയപ്പോള്‍ ബാക്കിയുള്ളവര്‍ പ്രാദേശിക ഭാഷയില്‍ പഠിപ്പിക്കുന്ന ദരിദ്ര പൊതുവിദ്യാലയങ്ങളില്‍ വിദ്യാഭ്യാസം ചെയ്തു. സര്‍ക്കാര്‍ചിലവിലുള്ള ഏറ്റവും ഉയര്‍ന്ന സര്‍വ്വകലാശാലകളില്‍ പോലും ഈ വരേണ്യ സ്വകാര്യവിദ്യാലയങ്ങളില്‍ പഠിച്ചവര്‍ക്ക് അവരുടെ “മെരിറ്റ്” കാരണം മുന്‍ഗണന ലഭിച്ചു.
നേരത്തെതന്നെ സമ്പന്നരും ആധിപത്യമുള്ളവരുമായവര്‍ക്ക് അത് ഉന്നത വിദ്യാഭ്യാസത്തെ മൊത്തത്തില്‍ തീറെഴുതി. മണ്ഡല്‍ കമ്മീഷന്റെ കടന്നുവരവോടെയാണ് ആത്യന്തികമായി ഗുണമുള്ള ഉന്നതവിദ്യാഭ്യാസത്തില്‍ ശൂദ്രര്‍ക്ക് അവസരം ലഭിച്ചത്. എന്നാല്‍ സര്‍വ്വകലാശാലയിലും അതിനു പുറത്തും ശൂദ്രരെ രണ്ട് പാരമ്പര്യത്തിന്റെ പരിമിതികള്‍ പിന്തുടര്‍ന്നു.
ഒന്ന് ഇംഗ്ലീഷ് പ്രാവീണ്യത്തിന്റെ അഭാവം. ദലിതരെയും ആദിവാസികളെയും പോലെ മിക്ക ശൂദ്രരും തങ്ങളുടെ മക്കളെ പ്രാദേശികഭാഷയില്‍ സര്‍ക്കാര്‍ സ്‌കൂളുകളിലാണ് വിദ്യാഭ്യാസം ചെയ്യിക്കുന്നത്. ബ്രാഹ്മണ, ബനിയ ജാതിക്കാരുമായി താരതമ്യം ചെയ്യുമ്പോള്‍ ഭാഷ നേടിയെടുക്കുന്നതില്‍ ഇവര്‍ ഏതാണ്ട് രണ്ട് നൂറ്റാണ്ടിനു പിന്നിലാണ്. പ്രാദേശിക ഭാഷാദേശീയതയാണ് ശൂദ്രരുടെ ആസ്തി എന്ന ബ്രാഹ്മണിക്കല്‍ പ്രചരണത്തെ ഏറ്റുപിടിക്കുകയായിരുന്നു ശൂദ്രരില്‍ ഭൂരിഭാഗവും. വാസ്തവത്തില്‍ ആ പ്രചരണം തെറ്റായിരുന്നു. രാജ്യത്തെങ്ങുമുള്ള എല്ലാ സര്‍ക്കാര്‍ വിദ്യാലയങ്ങളിലും ഇംഗ്ലീഷ് ഭാഷാ വിദ്യാഭ്യാസം വേണമെന്ന് ഒരിക്കലും ശൂദ്രര്‍ ആവശ്യപ്പെട്ടതേയില്ല. രാജ്യത്തെ ഉന്നത സര്‍ക്കാര്‍ സര്‍വ്വകലാശാലകളും സ്വകാര്യ സര്‍വ്വകലാശാലകളും പ്രവര്‍ത്തിക്കുന്നത് ഇംഗ്ലീഷിലാണ്. എന്നാല്‍ ഈ സ്ഥാപനങ്ങളില്‍ പ്രവേശനം ലഭിക്കാന്‍ ശൂദ്ര വിദ്യാര്‍ത്ഥികളെ സംബന്ധിച്ചിടത്തോളം ഇംഗ്ലീഷ് പ്രാവീണ്യം വികസിപ്പിക്കുന്നതില്‍ വളരെയേറെ താമസിച്ചുപോയിരുന്നു.
ഇത് അവരുടെ പ്രാഗത്ഭ്യത്തെയും ബുരുദാനന്തര ബിരുദ്ധ പ്രതീക്ഷകളെയും മങ്ങലേല്‍പ്പിച്ചു. പ്രാദേശിക ഭാഷയില്‍ മാത്രമുള്ള പ്രാവീണ്യം അവരെ പ്രാദേശിക അവസരങ്ങളിലും വ്യവഹാരങ്ങളിലുമായി ഒതുക്കി. ഗുണമായാലും ദോഷമായാലും ഇന്ത്യന്‍ വ്യവസായ രംഗത്തായാലും ബ്യൂറോക്രസിയിലായാലും വിദേശരാജ്യ പ്രതിനിധികളായാലും മാധ്യമ, വിദ്യാഭ്യാസ രംഗങ്ങളിലായാലും ഏറ്റവും ഉയര്‍ന്ന തലങ്ങളെല്ലാം പ്രവര്‍ത്തിക്കുന്നത് പ്രാഥമികമായും ഇംഗ്ലീഷിലാണ്. ആഗോള സ്ഥാപനങ്ങളില്‍ ഒരുവലിയ വിഭാഗവും അങ്ങനെ തന്നെ. ആ ലോകത്ത് ശൂദ്രര്‍ക്ക് ഇടമില്ല. ദലിതരുടെയും ആദിവാസികളുടെയും കാര്യം പറയേണ്ടതുമില്ല. ഇംഗ്ലീഷ് സംസാരിക്കുന്ന ആ ലോകത്ത് അവര്‍ കടുത്ത നിരക്ഷരരായി തുടരുകയാണ്. അതേസമയം പാശ്ചാത്യവരേണ്യരുമായി ബ്രാഹമണരും ബനിയകളും തുല്യം നില്‍ക്കുകയും ചെയ്യുന്നു.
രണ്ടാമത്തെ പാരമ്പര്യം തത്വശാസ്ത്രത്തില്‍ ഇവര്‍ക്കുള്ള താല്‍പര്യമില്ലായ്മയാണ്. എന്തിനേറെ പറയണം ഇവര്‍ക്ക് അതിനോട് ഭയം പോലുമുണ്ട്. എന്റെ അദ്ധ്യാപക അനുഭവത്തില്‍ പറയുകയാണെങ്കില്‍ ശൂദ്രവിദ്യാര്‍ത്ഥികളുടെ ഏറ്റവും വലിയ ആഗ്രഹം ഒരു ഡോക്ടറോ എഞ്ചിനീയറോ ബ്യൂറോക്രാറ്റോ അതുമല്ലെങ്കില്‍ രാഷ്ട്രീയക്കാരോ ഒക്കെയാവുക എന്നതാണ്. എന്നാല്‍ അവരിലൊരാളും തന്നെ സമൂഹത്തെയോ ദേശീയ ആശയങ്ങളെയോ സ്വാധീനിക്കാന്‍ കഴിയുന്ന ഒരു ചിന്തകനോ എഴുത്തുകാരനോ ആകാന്‍ ആഗ്രഹിക്കുന്നില്ല. ശൂദ്ര വിദ്യാര്‍ത്ഥികളെയും കടന്ന് അല്പം കൂടി പ്രശ്നം പോകുന്നുണ്ട്.
ഹൈദരാബാദിലെ ഒസ്മാനിയ സര്‍വ്വകലാശാലയില്‍ ഞാന്‍ പഠിപ്പിക്കുന്ന കാലത്ത് അവിടുത്തെ അദ്ധ്യാപകരില്‍ ഭൂരിഭാഗവും ശൂദ്രരായിരുന്നു. എന്റെ ആ സഹപ്രവര്‍ത്തകരില്‍ ആരും തന്നെ ദാര്‍ശനിക പ്രശ്നങ്ങളില്‍ ഗൗരവമായ താല്‍പര്യം കാണിക്കുന്നതായി കണ്ടിട്ടില്ല. അവരുടെ പരിഗണന പ്രാദേശികതലത്തിലുള്ള അധികാരം, രാഷ്ട്രീയം, പണം എന്നിവയാണ്. അവരൊരിക്കലും വിജ്ഞാനത്തിനുള്ള ഒരു താല്‍പര്യം മുന്നോട്ട് വെച്ചിട്ടില്ല. സഹസ്രാബ്ദങ്ങളായുള്ള ബ്രാഹമണിക്കല്‍ ഭയപ്പെടുത്തലിനെ തുടര്‍ന്നു വന്ന ഹാങ്ങോവറാണിത്.
അതേ ഹാങ്ങോവര്‍ തന്നെയാണ് ഇംഗ്ലീഷിനോടുള്ള ശൂദ്രരുടെ സമീപനത്തിലും കാണുന്നത്. പണ്ഡിതരുടെ ഭാഷയായ സംസ്‌കൃതം പഠിക്കാതിരിക്കാന്‍ തലമുറകളോളം അവരെ ഭയപ്പെടുത്തിയിരുന്നല്ലോ. ഇപ്പോള്‍ അതേ ബ്രാഹ്മണര്‍ ഇംഗ്ലീഷില്‍ പ്രാവീണ്യം നേടി. ശൂദ്രരുടെ മനസില്‍ ഇംഗ്ലീഷ് ഒരു പണ്ഡിത ഭാഷയായിമാറുകയും ചെയ്തിരിക്കുന്നു. കര്‍ഷകജനതയുടെ നാവില്‍ വഴങ്ങാത്ത ഒരു വിദേശഭാഷയായാണ് അവരതിനെ പരിഗണിക്കുന്നത്. അതുകാരണമാണ് മക്കളെ സ്വകാര്യ ഇംഗ്ലീഷ് ഭാഷാ വിദ്യാലയങ്ങളില്‍ അയക്കാന്‍ സമ്പന്ന ശൂദ്രര്‍ പോലും തയ്യാറാകാതിരിക്കുന്നത്.
അതേസമയം ബ്രാഹ്മണ-ബനിയ ജാതികള്‍ക്ക് സംസ്‌കൃതത്തോട് മുമ്പ് ആരാധനയുണ്ടായിരുന്നതുപോലെ ഇപ്പോള്‍ ഇംഗ്ലീഷിനോടും അവര്‍ക്ക് ആരാധനയാണുള്ളത്. ഒരിക്കല്‍ ക്രിസ്ത്യന്‍ സ്ഥാപനങ്ങള്‍ മാത്രമായിരുന്ന, പിന്നീട് വ്യാപകമായി ബ്രാഹ്മണ-ബനിയ നിയന്ത്രണത്തിലേയ്ക്ക് മാറ്റപ്പെട്ട സ്വകാര്യസംരംഭങ്ങളായ വരേണ്യ ഇംഗ്ലീഷ് വിദ്യാലയങ്ങളും സര്‍വ്വകലാശാലകളും മണ്ഡല്‍ സംവരണം നടപ്പാക്കുന്നതിനെ അങ്ങേയറ്റം എതിര്‍ത്തു. ഉദാഹരണത്തിന് ദല്‍ഹിയിലെ സെന്റ് സ്റ്റീഫന്‍സ് കോളേജില്‍ ഒ.ബി.സിക്കാര്‍ക്ക് സീറ്റുകള്‍ സംവരണം ചെയ്യുന്നില്ല. അവരുടെ പൂര്‍വ്വവിദ്യാര്‍ത്ഥികളില്‍ പ്രമുഖ ബ്രാഹ്മണ-ബനിയ ബുദ്ധിജീവികളുടെ ഒരു നിര തന്നെ കാണാം. എന്നാല്‍ ഇന്ത്യന്‍ ജീവിതത്തില്‍ പിടിമുറുക്കിയിട്ടുള്ള ബ്രാഹ്മണ-ബനിയ ജാതികളെ വെല്ലുവിളിക്കാന്‍ തയ്യാറുള്ള ഒരു ദലിത് അല്ലെങ്കില്‍ ശൂദ്ര ബുദ്ധിജീവികളെ പോലും ആ സ്ഥാപനം ഉത്പാദിപ്പിച്ചിട്ടില്ല.
ദളിതര്‍ക്ക് വേണ്ടി അംബേദ്ക്കര്‍ ചെയ്തതിനു സമാനമായ ഇടപെടല്‍ നടത്തുന്ന ഒരു നേതാവിനെ പോലും – ഇംഗ്ലീഷ് പരിജ്ഞാനം നേടിയ, ദേശീയ തലത്തിലേക്ക് ഉയര്‍ന്ന് ശൂദ്രര്‍ക്ക് വേണ്ടി അവരുടെ സ്വത്വത്തെ കുറിച്ചും അടിച്ചമര്‍ത്തലിനെ കുറിച്ചും ആധുനിക വ്യവഹാരത്തില്‍ ശൂദ്രരെ പ്രതിഷ്ഠിച്ചുകൊണ്ട് എഴുതാന്‍ കഴിവുള്ള ഒരുനേതാവ് – അഥവാ അംബേദ്ക്കറിന് തുല്യനായ ഒരാളെപോലും എന്തുകൊണ്ട് ശൂദ്രര്‍ക്ക് ഉണ്ടാക്കാന്‍ സാധിച്ചില്ല എന്ന് ഈ വസ്തുതകള്‍ക്ക് മാത്രമേ വിശദീകരിക്കാനാവു. ഈ ശൂന്യതയുടെ കാണിക്കുന്നത് ശൂദ്രരനുഭവിക്കുന്ന അടിച്ചമര്‍ത്തലുകള്‍ ഇപ്പോഴും ദേശീയ തലത്തിലുള്ള ചര്‍ച്ചകളില്‍, എന്തിനേറെ പുരോഗമന ഇന്ത്യക്കാരുടെ ചര്‍ച്ചകളില്‍ പോലും ഒരു ഭാഗമായിട്ടില്ല എന്നാണ്.
അംബേദ്ക്കറുടെ അച്ഛനെ പോലെ ധാരാളം ശൂദ്രര്‍ ബ്രിട്ടീഷ് സൈന്യത്തിലുണ്ടായിരുന്നു. അവര്‍ക്ക് അംബേദ്ക്കര്‍ പോയപോലെയുള്ള ബ്രിട്ടീഷ് സ്‌കൂളില്‍ തങ്ങളുടെ മക്കളെ അയച്ച് പഠിപ്പിക്കാന്‍ കഴിയുമായിരുന്നു. എന്നിട്ടും ചുരുക്കം ആള്‍ക്കാര്‍ മാത്രമെ അതിന് മുതിര്‍ന്നുള്ളു. ശൂദ്രകുടുംബങ്ങള്‍ പരാജയപ്പെട്ടിടത്ത് ജാതി അതിര്‍വരമ്പുകളെ മറികടക്കുന്നതിന് ധൈര്യം കാട്ടാന്‍ അംബേദ്ക്കറിന്റെ കുടുംബത്തിന് എങ്ങനെ സാധിച്ചു എന്നത് ഇപ്പോഴും എന്റെ ധാരണകള്‍ക്കുമപ്പുറത്തുള്ള കാര്യമാണ്.
ശൂദ്ര അപഹര്‍ഷതാ ബോധത്തിന്റെ ആഴമുള്ള വേരുകള്‍ കിടക്കുന്നത് ആത്മീയതലത്തിലാണ്. അറിവിന്റെ ഉന്നത മണ്ഡലങ്ങളില്‍ തങ്ങള്‍ക്ക് സ്ഥാനമില്ല എന്ന ആശയത്തെ അവര്‍ ആന്തരികവല്‍ക്കരിച്ചിട്ടുണ്ട്. അസമത്വത്തിന്റെ വേരുറച്ച മനോഭാവവും ഈ ആശയമാണ്. ദൈവത്തിന്റെ കണ്ണുകളില്‍ പോലും ശൂദ്രര്‍ക്ക് മേല്‍ജാതികളുടേതിനു തുല്യം അവകാശമില്ല എന്ന് സങ്കല്‍പ്പനം ചെയ്തിട്ടുള്ള ബ്രാഹ്മണ നിയന്ത്രിത ആത്മീയ വ്യവസ്ഥയാണ് ഇതിനെല്ലാം കാരണം. ഈ ധാരണയെ അരക്കിട്ടുറപ്പിക്കാനുള്ള ബ്രാഹ്മണരുടെ ഏറ്റവും ശക്തിയുള്ള ആയുധമാണ് പൗരോഹിത്യം.
തങ്ങളുടെ പദവിയിന്‍മേലുള്ള സവിശേഷ കുത്തക അങ്ങേയറ്റം തീവ്രതയോടെ അവര്‍ സംരക്ഷിക്കുകയും ചെയ്യുന്നുണ്ട്. തിരുപ്പതി, പുരി അല്ലെങ്കില്‍ അതിനേക്കാള്‍ അല്പം കുറഞ്ഞ ഹിന്ദുമേഖലകളിലെ ക്ഷേത്രങ്ങളില്‍പോലും പുരോഹിതരാകാന്‍ ഒരു ശൂദ്രര്‍ക്കും സാധിച്ചിട്ടില്ല. പുരോഹിതനാകാനുള്ള അഭിലാഷം പോലും നിഷേധിക്കപ്പെടുന്നിടത്താണ് ശൂദ്രരില്‍ ദര്‍ശനങ്ങളിലോ ബൗദ്ധികപുരോഗതിയിലോ താല്‍പര്യം ഇല്ലാത്തതിന്റെ പ്രഭവകേന്ദ്രമുള്ളത്. ദര്‍ശനങ്ങളുടെ ഉത്പത്തി കിടക്കുന്നത് മതകീയ വ്യവഹാരണങ്ങളിലാണല്ലോ.
ഈ പ്രശ്നത്തെ അതിജീവിക്കാത്തിടത്തോളം ശൂദ്രര്‍ക്ക് അവരെ കുറിച്ച് തന്നെ ചിന്തിക്കാന്‍ ധൈര്യം ഉണ്ടാകില്ല. എന്നുമാത്രമല്ല ബ്രാഹ്മണ ആത്മീയത-സാമൂഹ്യ-രാഷ്ട്രീയ ദര്‍ശനങ്ങള്‍ക്ക് അടിയറവെച്ച് ജീവിക്കുന്നത് അവര്‍ തുടരുകയും ചെയ്യും. ചരിത്രത്തിലാദ്യമായി ഒരു മതഭരണനിര്‍വ്വഹണ ബോര്‍ഡ് സര്‍ക്കാര്‍ തൊഴിലുകള്‍ക്കുള്ള സംവരണനയം അമ്പലങ്ങളിലെ നിയമന നടപടികളില്‍ നടപ്പാക്കിയത് കഴിഞ്ഞവര്‍ഷം മാത്രമാണ്, അതും കേരളത്തില്‍. അതിലൂടെ 62 പുരോഹിതന്‍മാരില്‍ 30 ശൂദ്രരെയും 6 ദലിതരെയും നിയമിതരാക്കപ്പെട്ടു. ബ്രാഹ്മണ അധീശ്വത്വത്തോട് അത്തരമൊരു തിരുത്തല്‍ പ്രക്രിയ അനിവാര്യം തന്നെയാണ്. എന്നാല്‍ രാജ്യത്തെ മറ്റിടങ്ങളില്‍ അത്തരമൊരു നടപടി ചിന്തിക്കാന്‍ പോലും സാധിക്കില്ല എന്നതാണ് സത്യം.
(തുടരും)
(കാരവന്‍ മാഗസിനില്‍ പ്രസിദ്ധീകരിച്ച “Where are the Shudras? Why the Shudras are lost in today”s India” എന്ന ദീര്‍ഘ ലേഖനത്തിന്റെ സ്വതന്ത്ര വിവര്‍ത്തനം)
വിവര്‍ത്തനം: ഷഫീക്ക് സുബൈദ ഹക്കീം